W odpowiedzi na wniosek z XVI Posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych, które odbyło się w dniu 29 stycznia br. w Warszawie, w którym Zarząd KRIR zwrócił się do Prezesa ANR kolejny raz w kwestii bezumownych użytkowników małych działek, w dniu 13 marca 2015 r., Prezes ANR przedstawił swoje stanowisko w tej sprawie.

Zgodnie z ustawą z dnia 19.11.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Skarb Państwa powierzył Agencji Nieruchomości Rolnych, m.in. wykonywanie prawa własności w stosunku do mienia stanowiącego Zasób. Dlatego też, to Agencja dysponuje nieruchomościami na zasadach określonych w ustawie. W związku z tym, w przypadku samowolnego zajęcia nieruchomości, Agencja zobowiązana jest do podejmowania działań prowadzących do odebrania nieruchomości i obciążania użytkowników opłatą za korzystanie z nieruchomości.

Agencja, jako jednostka sektora finansów publicznych, zgodnie z art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych, obowiązana jest do ustalania przypadających jej należności pieniężnych oraz terminowego podejmowania czynności zmierzających do ich windykacji. Należności wynikające z bezumownego użytkowania nieruchomości Zasobu, stanowią dochody publiczne w rozumieniu art. 5 ust. 2 pkt 4 tej ustawy. Należności te podlegają regułom określonym w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zgodnie z art. 5 ust. 1 tej ustawy, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest:

• nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;
• niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;
• niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, odroczenie jej spłaty lub rozłożenie spłaty na raty albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności.

Obowiązujące przepisy nie dopuszczają zatem, zaniechania naliczenia opłat z tytułu bezumownego użytkowania nieruchomości oraz zaniechania podejmowania działań windykacyjnych. Pozwalają jednak na uproszczenie procedury w zakresie ich dochodzenia i umorzenia w przypadku, gdy wysokość należności nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (obecnie 58 złotych). Niemniej jednak, żeby przepis ten mógł być zastosowany należności muszą zostać ustalone i naliczone, a dłużnik poinformowany w wezwaniu do zapłaty o ich istnieniu ( 3 pkt 8 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych przesłanek odroczenia, rozłożenia na raty lub umorzenia należności Agencji Nieruchomości Rolnych oraz trybu postępowania w tych sprawach). Na mocy tych przepisów dłużnik może ubiegać się o odroczenie terminu spłaty zaległości, rozłożenie ich spłaty na raty lub umorzenie należności w części lub całości. Ulgi w spłacie należności stosuje się na uzasadniony wniosek dłużnika po spełnieniu przesłanek określonych w rozporządzeniu. Ulgi stosowane są ze względów gospodarczych, społecznych i losowych m.in. gdy:

• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów tego postępowania;
• egzekucja okazała się bezskuteczna;
• zapłata należności spowodowałaby konieczność korzystania przez dłużnika ze świadczeń pomocy społecznej.

Z dniem 03.12.2011 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w której zgodnie z art. 39b wysokość wynagrodzenia o którym mowa wyżej, stanowi 5-krotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzonym przetargu. Ustawodawca nie przewidział jakiegokolwiek różnicowania wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości Zasobu. W świetle tego przepisu nie ma znaczenia powierzchnia bezprawnie użytkowanych gruntów, sposób wejścia w ich posiadanie (świadomy lub nieświadomy, zawiniony lub nie), czy korzystanie z nieruchomości jest następstwem zakończenia umowy, czy wynikiem samowolnego jej zajęcia.

Mając powyższe na uwadze, w świetle obowiązujących przepisów prawa, brak jest przesłanek do odstąpienia od naliczania i od dochodzenia należności, powstałych z tytułu bezumownego, użytkowania niewielkich powierzchniowo działek Zasobu - poinformował Prezes ANR.