W odpowiedzi na pismo KRIR, przy którym przesłano postulaty w sprawie rynku wieprzowiny, resort rolnictwa poinformował, że zasady organizacji rynków rolnych, obejmujące również instrumenty wsparcia, są regulowane na poziomie Unii Europejskiej. Aktualnie obowiązuje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 671, z późn. zm.).
W zakresie rynku wieprzowiny przewidziane są instrumenty tzw. „siatki bezpieczeństwa”, o uruchomieniu których w sytuacjach kryzysowych może zdecydować Komisja Europejska. Należą do nich dopłaty do prywatnego przechowywania wieprzowiny oraz instrumenty zarządzania kryzysowego. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podejmuje, będące w jego kompetencji działania, zmierzające do poprawy sytuacji na rynku wieprzowiny, w tym wnioskuje do Komisji Europejskiej o uruchamianie instrumentów służących stabilizacji cen.
W związku z pogorszeniem się sytuacji na polskim rynku wieprzowiny, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 24 listopada 2015 r. wystąpił do Komisarza ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich z wnioskiem o jak najszybsze uruchomienie dopłat do prywatnego przechowywania mięsa wieprzowego. Szybkie wdrożenie przez Komisję Europejską tego instrumentu wsparcia rynku jest bardzo ważne z uwagi na trudną sytuację dochodową gospodarstw produkujących trzodę chlewną.
W dniu 15 grudnia 2015r. zostało opublikowane rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2334 z dnia 14 grudnia 2015 r. wprowadzające prywatne przechowywanie wieprzowiny oraz ustalające z góry stawkę dopłat (Dz. Urz. UE L 329, str. 10). Zgodnie z tym rozporządzeniem, mechanizm zostanie uruchomiony z dniem 4 stycznia 2016 r.
Wdrażanie instrumentu dopłat do prywatnego przechowywania ma za zadanie przyczynić się do wzrostu popytu na rynku unijnym i krajowym, co powinno być czynnikiem wyhamowującym spadek cen, a następnie stymulującym ich wzrost.
W ww. piśmie do Komisarza, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazał, że w tak trudnej sytuacji uruchomienie jedynie mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania będzie działaniem niewystarczającym do skutecznej stabilizacji rynku. Mięso składowane w ramach tego mechanizmu wróci na rynek prowadząc do zwiększenia presji cenowej w późniejszym okresie. Z tego względu, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się również o aktywowanie refundacji wywozowych do mięsa wieprzowego jako instrumentu zarządzania kryzysowego na rynku wieprzowiny. Wdrożenie tego instrumentu będzie dobrym uzupełnieniem dopłat do prywatnego przechowywania wieprzowiny. Pozwoli to trwale zagospodarować nadwyżkę wieprzowiny oraz będzie stanowić zachętę do poszukiwania nowych rynków zbytu.
Trudna sytuacja na rynku wieprzowiny była także, na wniosek Polski, przedmiotem obrad Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniach 14-15 grudnia 2015 r., w której skład wchodzą ministrowie ds. rolnictwa poszczególnych państw członkowskich. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił trudną sytuację sektora i zaapelował o podjęcie dalszych działań, w tym wprowadzenie dopłat do eksportu. Minister zwrócił również uwagę na konieczność analizy sytuacji na rynku wieprzowiny w dłuższym okresie oraz zastanowienia się nad rozwiązaniami długofalowymi dla tego sektora. Wskazał na istotność podjęcia wszelkich możliwych działań doraźnych celem pomocy rolnikom, będącym od dłuższego czasu w trudnej sytuacji. Wystąpienie Polski poparło wiele państw członkowskich.
Komisarz Hogan odnosząc się do przedstawionych propozycji dotyczących wieprzowiny poinformował, że uruchamiany od 4 stycznia 2016 r. mechanizm prywatnego przechowywania przewiduje podwyższone stawki za przechowywanie oraz poszerzoną listę produktów. Zdaniem Komisji Europejskiej refundacje eksportowe nie są dobrym rozwiązaniem. Trzeba poczekać na efekty wprowadzonych dotychczas rozwiązań.
MRiRW zauważa, że z uwagi na specyfikę rynków rolnych, w tym rynku wieprzowiny, w szczególności wahania cen, działalność rolnicza jest obarczona ryzykiem. W celu jego minimalizowania, wspólna organizacja rynków rolnych przewiduje rozwiązania, mające na celu wzmocnienie pozycji producentów w łańcuchu dostaw żywności. Należą do nich uznawanie organizacji producentów, ich zrzeszeń oraz organizacji międzybranżowych, a także obowiązkowe umowy na dostawy produktów rolnych.
Organizacje producentów i ich zrzeszenia mogą pełnić znaczącą rolę w koncentracji podaży, poprawie wprowadzania do obrotu, planowania i dostosowywania produkcji do popytu oraz optymalizacji kosztów produkcji i stabilizacji cen producenta. Natomiast organizacje międzybranżowe mogą pełnić ważną rolę w rozwoju właściwej współpracy między podmiotami łańcucha dostaw.
Stosowanie obowiązkowych pisemnych umów na dostawę produktów powinno natomiast wpłynąć m.in. na: poprawę planowania działań w ramach łańcucha marketingowego, optymalizację kosztów produkcji, wzmocnienie pozycji producentów rolnych i przedsiębiorstw skupujących produkty, ograniczanie nieuczciwych praktyk handlowych, uporządkowanie relacji między producentami a przetwórcami i handlowcami, wzmocnienie siły negocjacyjnej stron umowy.
Wdrożenie powyższych przepisów do prawodawstwa krajowego jest dobrowolne dla państw członkowskich. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zdecydowało o przygotowaniu projektu ustawy wdrażającej m.in. powyższe przepisy do polskiego prawodawstwa, dostrzegając istotność wzmocnienia pozycji producentów w łańcuchu żywnościowym. W dniu 18 września 2015 r. została opublikowana Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1419). W ustawie tej wskazano, że organem właściwym do uznawania organizacji producentów, zrzeszeń organizacji producentów oraz organizacji międzybranżowych, w tym organizacji międzynarodowych (na ich wniosek) są właściwi ze względu na siedzibę tych organizacji lub zrzeszeń dyrektorzy oddziałów terenowych Agencji Rynku Rolnego.
W powyższych przepisach przewiduje się również, że każde dostarczanie produktów rolnych, z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej, przez producentów, grupy producentów, organizacje producentów albo zrzeszenia organizacji producentów do pierwszego nabywcy wymaga pisemnej umowy. W przypadku, gdy pierwszym nabywcą nie jest przetwórca, umowa między kolejnymi nabywcami również musi być zawarta na piśmie. Umowa musi także zawierać określone elementy, wymienione w przepisach unijnych, w tym postanowienia w zakresie ceny - określonej wprost w umowie lub mechanizmu określania ceny, ilości i jakości dostarczanych produktów, terminu dostawy, okresu obowiązywania umowy, procedur płatności i jej terminów, itp. Wszystkie elementy umowy będą swobodnie negocjowane między stronami.
Celem przedmiotowych umów jest z jednej strony zabezpieczenie stałości dostaw niezbędnej ilości surowca o określonych parametrach na potrzeby przemysłu przetwórczego, a z drugiej - zagwarantowanie producentom zapłaty za dostarczone produkty, jeżeli spełnione zostaną warunki zawarte w umowie. Rozwiązanie, o którym mowa powinno korzystnie wpłynąć na stabilizację cen uzyskiwanych przez producentów. Jednocześnie nie należy utożsamiać ww. obowiązku z wprowadzaniem cen minimalnych lub maksymalnych w handlu produktami rolnymi, gdyż takich rozwiązań nie przewiduje prawodawstwo unijne.
W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbywają się spotkania z przedstawicielami sektora wieprzowiny, mające na celu wypracowanie wspólnie rozwiązań mających na celu stabilizację sytuacji i poszukiwanie rozwiązań długoterminowych na tym rynku.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowuje program działań długofalowych prowadzących do ustabilizowania sytuacji w sektorze wieprzowiny. Kolejne działania będą dotyczyć m.in. przyspieszenia rozmów na temat dostępu do rynków zbytu i znoszenia barier weterynaryjno-sanitarnych dla wieprzowiny m.in. na rynkach: japońskim, południowokoreańskim i chińskim oraz zwiększenia efektywności funduszy promocji. Ważnym zadaniem jest zminimalizowanie skutków ASF dla producentów trzody chlewnej, a także opracowanie programu odbudowy produkcji trzody chlewnej.
W kwestii przeznaczenia kwoty z budżetu krajowego celem wsparcia producentów trzody chlewnej w ramach rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 2015/1853 z dnia 15 października 2015 r. ustanawiającego tymczasową nadzwyczajną pomoc dla rolników w sektorach hodowlanych (Dz. Urz. UE L 271 z 16.10.2015 r., str. 25), uprzejmie informuję, że w celu wdrożenia ww. rozporządzenia przygotowano projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem tymczasowej nadzwyczajnej pomocy dla rolników w sektorach hodowlanych. W aktualnej wersji tego projektu proponuje się, obok wykorzystania środków pochodzących z budżetu UE, przeznaczenie kwoty w takiej samej wysokości z budżetu krajowego i objęcie wsparciem producentów mleka, którzy od 2014 r. w największym stopniu odczuli skutki niekorzystnej sytuacji rynkowej oraz producentów świń, którzy od 2014 r. znajdowali się w trudnej sytuacji oraz ponoszą największe straty w związku z występującym w IV kwartale 2015 r. głębokim spadkiem cen. W dniu 21 grudnia 2015 r. projekt został skierowany do konsultacji społecznych oraz uzgodnień międzyresortowych.
Podsumowując, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapewniło, że będzie kontynuowało starania, celem doprowadzenia do poprawy sytuacji na rynku wieprzowiny.
