W środę 6 grudnia 2017 r. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeprowadziła dyskusję na temat wstępnych ustaleń kontroli Najwyższej Izby Kontroli pt. „Realizacja programu bioasekuracji jako element zwalczania afrykańskiego pomoru świń” oraz kontynuowała rozpatrywanie informacji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie rozprzestrzeniającej się w Polsce epidemii ASF.

Informację o przebiegu kontroli i wnioskach przedstawił wiceprezes NIK pan Wojciech Kutyła. Przypomniał, że w kwietniu 2015 r. rozpoczęto realizację programu bioasekuracji mającego na celu zapobieganie szerzeniu się wirusa ASF u świń utrzymywanych w gospodarstwach położonych na obszarze województwa podlaskiego. Wówczas były wykryte 3 ogniska ASF u świń oraz 44 przypadki wirusa u dzików. Założono, że cel programu zostanie osiągnięty, jeśli na tym obszarze świnie będą utrzymywane wyłącznie w gospodarstwach o najwyższym poziomie bioasekuracji i w konsekwencji nastąpi zminimalizowanie ryzyka introdukcji wirusa ASF do gospodarstw. Dynamicznie rozwijająca się sytuacja epizootyczna w Polsce, kilkadziesiąt nowych ognisk i kilkaset przypadków ASF oraz wysokie ryzyko niedostatecznych zabezpieczeń przeciwko ASF spowodowały, że w 2017 r. NIK podjął kontrolę. Kontrolą objęto działalność 13 jednostek w okresie od kwietnia 2015 r. do 30 czerwca 2017 r.; to jest działalność Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Głównego Inspektoratu Weterynarii, Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w Białymstoku, pięciu inspektoratów weterynarii i pięciu biur Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w powiatach augustowskim, białostockim, hajnowskim, sejneńskim i sokólskim. Wyniki kontroli wykazały, że główny cel programu nie został osiągnięty. Nie doprowadzono do sytuacji, aby na obszarze kontrolowanym trzoda chlewna była utrzymywana wyłącznie w gospodarstwach o najwyższym stopniu bioasekuracji. Wiceprezes NIK szczegółowo przedstawił niedociągnięcia, odnotowane przez NIK oraz zalecenia pokontrolne. Potwierdzono już 104 ogniska ASF w stadach świń oraz 700 przypadków u dzików. Z końcem listopada zakażenie u dzików wystąpiło już po lewej stronie Wisły. Rozprzestrzenienie się choroby w zachodniej części kraju grozi niemal całkowitą likwidacją chowu świń, zamknięciem rynków, na które dziś polskie firmy mogą eksportować – Kanady, USA, Hongkongu; także wysoce prawdopodobne jest zamknięcie wspólnego rynku Unii Europejskiej dla polskich produktów. Kolejne skutki to straty w wyniku wstrzymania eksportu, utraty miejsc pracy, bankructw gospodarstw, przedsiębiorstw i tym samym pauperyzacja dużej grupy społeczeństwa.

W celu opanowania ASF w Polsce niezbędne wydaje się scentralizowanie zarządzania w zwalczaniu choroby. Konieczna jest zdecydowana i szybka redukcja pogłowia dzików na obszarze całego kraju do poziomu, przy którym następuje wygaszenie obecności wirusa w środowisku, a ponadto bezwzględne egzekwowanie zasad bioasekuracji w stadach świń na obszarze całego kraju oraz kadrowe i finansowe wzmocnienie Inspekcji Weterynaryjnej. Należy wystąpić do Komisji Europejskiej z wnioskiem o zmniejszenie restrykcji przepisów sanitarnych w strefach zapowietrzonych i zagrożonych.

W odpowiedzi na prezentację NIK Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi pan Krzysztof Jurgiel stwierdził, że jego zdaniem wnioski są w większości niezasadne, a ocena tendencyjna, krytycznie odniósł się do wielu stwierdzeń z raportu. Minister przedstawił zabiegi, jakie podejmuje i podejmowała Polska na arenie unijnej, by doprowadzić do jak najkorzystniejszych rozstrzygnięć dla rolników. Szczegółowo wyjaśniał, jakie podjęto działania prawne w kraju, by zapewnić najlepszą ochronę przed ASF. Poinformował, jakie zadania mają wiceministrowie i jakie zespoły działają w resorcie. Podsekretarz stanu w MRiRW – Rafał Romanowski przedstawił szczegółowo działania zespołów działających w resorcie rolnictwa oraz działania i plany międzyresortowego zespołu zajmującego się zwalczaniem ASF. Poinformował m.in., że na wschodniej granicy Polski zostanie wybudowana bariera uniemożliwiająca migrację dzików i postulowany przez rolników „płot” powstanie w pasie drogi granicznej, a także – ze względów technicznych – poza nim.  Pełnomocnik rządu ds. ASF, sekretarz stanu w MRiRW – Jacek Bogucki poinformował m.in. o rekompensatach dla rolników i możliwości uzyskania pożyczek i kredytów. Dodał, że zgodnie z wnioskami NIK trzeba byłoby zlikwidować ok. 200 tys. gospodarstw, a na to nie ma zgody resortu i rządu.

W trakcie dyskusji posłowie zwracali uwagę na zagrożenia, jakie niesie rozszerzanie się wirusa ASF, domagano się m.in. lepszego nadzoru nad Polskim Związkiem Łowieckim oraz zwiększenia środków na zwalczanie choroby. W posiedzeniu uczestniczyli: podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pani Ewa Lech, główny lekarz weterynarii pan Paweł Niemczuk oraz zastępca prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pan Krzysztof Szymborski. Samorząd rolniczy reprezentował pan Mirosław Borowski – Wiceprezes Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych.

Sprawozdaje: Grzegorz Anczewski